بیماری سالک

در حقیقت سالک یک ضایعه‌ی پوستی و زیرپوستی (زیر جلدی) عفونی از نوع گرانولوماتوز (برآمدگی و سفت و دانه دانه شدن نسج در اثر عفونت) است که باعث بروز زائده‌های نوک‌تیز روی پوست می‌شود که این زائده‌ها بعدا تبدیل به زخم (از نوع خشک یا مرطوب) می‌شوند.

عوامل ایجاد کننده‌ی سالک، انگل‌های لیشمانیا ماژور (L. major) و لیشمانیا تروپیکا (L. tropica) هستند که بیشتر در مناطق هند، اطراف پاکستان، نواحی مدیترانه‌ای، کشور‌های شوروی سابق، افغانستان، آفریقا، سودان و منطقی از این دست یافت می‌شوند. این بیماری عموما در کودکان و جوانان ایجاد می‌شود. اصلی‌ترین میزبان این انگل‌ها انسان و عامل ناقل آنها نوعی پشه‌ی خاکی است (نوع P.papatasi در شبهقاره هند و نوع P.sargenti در سایر مناطق).

انگل لیشمانیا ماژور (L. major) موجب بروز زخم‌های مرطوب (به نام سالک شهری) می‌شود. این نوع از سالک بیشتر در مناطق بومی خاورمیانه، سودان، اتیوپی، نیجریه و آفریقا وجود دارد. مخزن این انگل، جوندگان وحشی هستند که در نقب‌های این مناطق زندگی می‌کنند. ناقلان این انگل‌ها نیز پشه‌های B.caucasicus و P.papatosi (دو نوع پشه‌ی خاکی) هستند که از این جوندگان آلوده به انگل، تغذیه می‌کنند و سپس این انگل را به انسان‌ها منتقل می‌کنند.

دوره‌ی کمون بیماری سالک خشک، بین ۲ تا ۶ ماه است. در ابتدا یک جوش کوچک روی صورت پیدا می‌شود و این جوش به تدریج بزرگ شده و تبدیل به ضایعه‌ی پوستیِ زخمی می‌شود.  زخم این ضایعه پوستی، در مرکز آن است و این ضایعه به صورت مدور است و مرز مشخصی دارد و در اطراف این ضایعه پوستی، مرز گوشتی زبری وجود دارد و از آن ماده عفونی ترشح می‌شود. سالک خشک ممکن است به صورت یک زخم واحد یا تعداد زیادی زخم در نقاط باز بدن (که با لباس پوشیده نشده‌اند) باشد. غدد لنفاوی معمولا بر اثر این بیماری ملتهب و بزرگ نمی‌شوند. این زخم‌ها بین ۱ تا ۲ سال بعد بهبود می‌یابند اما جای آن مانند یک جای جوش بزرگ و بدون رنگدانه پوستی، روی پوست می‌ماند. این انگل‌ها به وفور در بدن شخص آلوده وجود دارند و می‌توانند بر اثر تماس مستقیم (به معنای تماس خون یا مایعات یا مخاط شخص آلوده با خون یا مخاط بدن شخص پذیرنده) با شخص آلوده به سایر افراد منتقل شوند. حتی در مواردی ممکن است، این انگل با تماس پوستی به شخص دیگر منتقل شود که البته این حالت در صورتی رخ می‌دهد که پوست شخص پذیرنده زخمی باشد.

انگل لیشمانیا تروپیکا (L.tropica) موجب بروز زخم‌های مرطوب (به نام سالک روستایی) می‌شود. دوره کمون این بیماری بین ۲ تا ۶ هفته است. زخم‌های این نوع سالک متعدد هستند و بیشتر در پاها ایجاد می‌شوند. در ابتدا جوش‌هایی روی پوست پیدا می‌شوند که خارش دارند و این جوش‌ها ظرف دو هفته تبدیل به زخم می‌شوند. این بیماری اغلب موجب التهاب عروق لنفاوی می‌شود. بهبود کامل زخم‌ها در حدود ۲ تا ۶ ماه طول می‌کشد. به طور کلی در این بیماری تعداد انگل‌ها در بدن بیمار کم است.

علائم سالک

اصلی‌ترین نشانه‌ی این بیماری زخم‌های پوستی بدون درد هستند. علائم پوستی این بیماری ممکن است تنها یک یا دو هفته پس از گزیده شدن توسط پشه‌ی خاکی، بروز کنند. اما در مواردی ممکن است، بروز علائم بیماری ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد.

در افرادی که به این بیماری مبتلا شده‌اند و نشانه‌های پوستی بیماری نیز بروز کرده است، ممکن است بروزعلائم اصلی بیماری، بین ۱ تا ۵ سال بعد از بهبود کامل زخم‌های سالک، طول بکشد. این علائم عمدتا عبارتند از زخم‌هایی در دهان، بینی یا روی لب. سایر علائم عبارتند از:

  • گرفتگی بینی یا آبریزش بینی
  • خونریزی از بینی (خون دماغ شدن)
  • تنگی نفس

تشخیص

برای تشخیص انگل سالک نمونه‌ای از پوسته‌ی اطراف زخم بیمار گرفته می‌شود و این نمونه بررسی می‌شود. نمونه‌برداری از بافت عمقی زخم و آزمایش آن نیز می‌تواند نشان‌دهنده‌ی آتروفی لایه اپیدرمیس پوست، نفوذ انگل به لنفوسیت‌ها و سلول‌های پلاسما و ماکروفاژ‌های حاوی انگل لیشمانیا تروپیکا باشد. در صورت بروز عفونت در زخم، تغییرات ناشی از تخریب و تحلیل رفتن بافت‌ها بسیار بیشتر خواهد بود.

درمان سالک

در صورتی که تعداد زخم‌ها کم باشد، از روش درمان موضعی استفاده می‌شود. در این روش ترکیب آنتیموان (سدیم سابگلوکونات یا گلوکانتیم lOOmg/ml) یا مپاکرین هیدروکلراید (۲ میلی گرم در ۱۰۰میلی لیتر آب مقطر) در داخل زخم تزریق می‌شود.

این تزریقات با وجودی که دردناک هستند، به فاصله سه روز و برای ۶ تا ۸ بار تکرار می‌شود.  در برخی موارد که شخص برای بار دوم است که به انگل آلوده می‌شود، ممکن است بیماری او مزمن شود. در این موارد علاوه بر تزریق آنتیموان از آنتی بیوتیک نیز برای درمان و از بین بردن جای سالک استفاده می‌شود.

در صورتی که تعداد زخم‌های سالک بسیار زیاد باشد و احتمال پاسخگویی زخم‌ها به تزریق موضعی، پایین باشد، ماده‌ی تیومالات سدیم با دوز۲۰ mg IIM به صورت یک روز درمیان به بیمار تزریق شود. یکی دیگر از مواد آنتیموان سه ظرفیتی که برای درمان سالک تزریق می‌شود، استیبوفن است که به صورت عضلانی تزریق می‌شود. حدود ۳ تا ۵ میلی‌لیتر از این دارو به صورت یک روز در میان برای برطرف كردن لک صورت ناشی از سالک به بیمار تزریق می‌شود و این تزریقات ۸ تا ۱۰ بار انجام می‌شود.

سدیم آنتیمونی گلوکونات نیز داروی دیگری است که به صورت وریدی و با دوز ۶۰۰ میلی‌گرم در روز و به مدت ۱۰ روز تزریق می‌شود  و به خصوص برای درمان زخم‌های متعدد، مفید است. اخیرا مشخص شده که تزریق داروی کتوکونازول با دوز ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم در هر روز برای مدت ۴ تا ۶ هفته نیز می‌تواند نتایج خوبی در درمان سالک به همراه داشته باشد.

عوارض سالک

  • خونریزی
  • بروز سایر عفونت‌ها در بدن به خاطر ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن، که می‌تواند بسیارخطرناک باشد
  • بد شکلی (به جا ماندن جای زخم سالک روی پوست)

در صورت بروز لیشمانیای احشایی، این بیماری مرگ‌آور خواهد بود. البته مرگ بیمار نه به خاطر خود بیماری، بلکه به خاطر عوارض ناشی از آن رخ می‌دهد. در صورتی که شما به ویروس HIV یا ایدز مبتلا باشید، احتمال ابتلای شما به این بیماری بیشتر است. عوارض این بیماری معمولا نسبت به درمان مقاوم هستند.

پیشگیری از سالک

هیچ واکسن یا دارویی برای پیشگیری از سالک وجود ندارد و تنها راه پیشگیری از آن این است که از گزیده شدن توسط پشه‌ی خاکی که ناقل این بیماری است، جلوگیری کنید. برای جلوگیری از گزیده شدن توسط پشه‌ی خاکی می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

  • لباس‌هایی بپوشید که تا حد ممکن پوست شما را پوشش دهد. توصیه می‌شود شلوار بلند، بلوز آستین بلند که پایین آن درون شلوار قرار داده شده و جوراب‌های بلند بپوشید.
  • از کرم‌های ضد حشره بر نواحی از پوستتان که باز است بمالید. این کرم را همچنین در لبه‌ی پایینی شلوار و آستین خود بمالید. موثر‌ترین کرم‌های ضد حشره، کرم‌های حاوی DEET هستند.
  • در فضای بسته بخوابید و درون این فضا را، اسپری حشره‌کش بزنید.
  • در طبقات بالایی ساختمان بخوابید. این پشه‌ها نمی‌توانند به خوبی پرواز کنند. در فاصله بین غروب تا طلوع آفتاب در فضاهای باز نروید. این پشه‌ها در این زمان بیشترین فعالیت را دارند.
  • هنگامی که در فضای داخلی قرار دارید حتما از توریِ در و پنجره و سیستم تهویه‌ی هوا استفاده کنید.
  • به تشک خود یک پشه‌بند وصل کنید و توجه داشته باشید که پشه‌ی خاکی از پشه‌های معمولی دیگر بسیار ریز‌تر است. در صورت امکان، داخل پشه‌بند را با حشره‌کش‌های Pyrethroid اسپری کنید.
  • قبل از سفر کردن به مناطق پر خطر، حتما پشه‌بند، اسپری حشره‌کش و کرم ضد حشرات تهیه کنید.
 

تلفن گویا کلیه مراکز :
45186925

مطب ونک 88202133 - 88202134

مطب نازی آباد 55088737 - 55088743

کلینیک لیزر نوین دیدگان 88703360 - 88703688

کلینیک نور 88454446

با تعیین وقت قبلی

طراحی و توسعه توسطN I C P . I R